مطالعه فون و فعالیت ماهانه پشه خاکی ها در کانون لیشمانیوز جلدی روستایی شهرستان دامغان، استان سمنان در سال ۱۳۸۷

سابقه و هدف: لیشمانیوز جلدی روستایی یکی از بیماری های شایع و مهم در جهان می باشد و در بیش از 88 کشور دنیا گزارش شده است، به طوری که 350 میلیون نفر در معرض خطر بیماری هستند. این بیماری در اکثر نقاط کشورجمهوری اسلامی ایران انتشار دارد و به عنوان معضل بهداشتی مطرح می باشد. پشه خاکی های فلبوتومینه ناقل بیماری می باشد که با خون خواری از جوندگان آلوده به انگل لیشمانیا ماژور عامل بیماری را به میزبان های دیگر انتقال می دهد.آگاهی از ترکیب گونه ای و فعالیت فصلی پشه خاکی ها نقش اساسی در برنامه ریزی و کنترل بیماری دارد. بنابراین، تحقیق حاضر به منظور تعیین فون و فعالیت ماهانه پشه خاکی ها در کانون لیشمانیوز جلدی مناطق روستایی شهرستان دامغان در سال1387 انجام شده است. مواد و روش ها: این مطالعه از نوع کاربردی می باشد که در طی سال 1387 به روش مقطعی در مناطق روستایی شهرستان دامغان انجام شده است. از ابتدای فروردین تا پایان آبان ماه پشه خاکی ها هر 15روز یک بار به وسیله تله های چسبان از اماکن داخلی و خارجی صید شد و فون و فعالیت فصلی آن ها تعیین گردید. یافته ها: در این مطالعه مجموعاً 6110 عدد پشه خاکی (2146 عدد از اماکن داخلی و 3964 عدد از اماکن خارجی) صید و تعیین گونه شدند. فعالیت پشه خاکی ها در منطقه از اردیبهشت ماه شروع شده و با دو پیک فعالیت (یکی در اوایل خرداد و دیگری در اواسط شهریور) در پایان مهرماه خاتمه می یابد. در این تحقیق وجود شش گونه از جنس فلبوتوموس و دو گونه از جنس سرژانتومیا مشخص گردید. فلبوتوموس پاپاتاسی (7/46%) گونه غالب و فلبوتوموس الکساندری (03/0%) دارای کم ترین وفور در منطقه بوده است. نتیجه گیری: با توجه به این که فلبوتوموس پاپاتاسی بالاترین وفور را در اماکن داخلی و خارجی داشته است به نظر می رسد که این پشه خاکی ناقل اصلی لیشمانیوز جلدی در منطقه می باشد. صید فلبوتوموس کوکازیکوس، فلبوتوموس منگولنسیس و فلبوتوموس انصاری در لانه جوندگان نشان می دهد احتمالاً این گونه ها ناقلین عامل بیماری بین جوندگان مخزن می باشند. لذا برای تعیین ناقل قطعی مطالعاتی نظیر تشریح پشه خاکی ها و آزمایش های مولکولی ضروری می باشد. برای پیش گیری از ابتلا به بیماری لیشمانیوز جلدی روستایی مبارزه با جوندگان مخزن، بهسازی محیط و هم چنین حفاظت شخصی و استفاده از مواد دافع حشرات، پشه بندها و توری های آغشته به سم پیشنهاد می گردد.